Natuurvriendelijk isoleren is een term die best wat verwarring oplevert. Veel mensen denken daarbij aan isoleren met natuurvriendelijke isolatiematerialen of biobased isolatie. Dat wordt hiermee niet bedoeld. Natuurvriendelijk isoleren (ook wel natuurinclusief isoleren of natuurvrij isoleren genoemd) is een methode (ontwikkeld door de Provincie Utrecht en samenwerking met enkele isolatiebedrijven) die met het isoleren rekening houdt eventueel aanwezige beschermde diersoorten. Zo wordt ervoor gezorgd dat er tijdens het isoleren geen vleermuizen gedood worden, omdat ze van tevoren voldoende tijd krijgen weg te vliegen.

Om de vleermuis te beschermen kan aan de hand van een ecologisch onderzoek bekeken worden of er vleermuizen in huis leven. Dit kost veel tijd, soms wel een paar jaar. Maar daarnaast ook duizenden euro’s, vaak meer dan de spouwmuurisolatie kosten zelf …!) Door uw huis – voordat u gaat isoleren – natuurvrij te maken bespaart u deze kosten. Een duur ecologisch onderzoek voor uw huis is namelijk niet meer vereist.

In Nederland kan je niet meer je huis isoleren zonder vooraf maatregelen genomen te hebben. Natuurvriendelijk isoleren is verplicht geworden. Zowel de woningeigenaar als het isolatiebedrijf heeft een wettelijke Zorgplicht voor o.a. beschermde diersoorten zoals vleermuizen. Deze Zorgplicht is vastgelegd in de Omgevingsweg (voorheen de Wet natuurbescherming) en hier heeft de Raad van State op 2 augustus 2023 een uitspraak over gedaan. In een Kamerbrief op 24 2024 mei is de landelijke, verplichte aanpak van natuurvriendelijk isoleren nog eens benoemd.

Een bedrijf wat aangeeft dat natuurvriendelijk isoleren niet hoeft of dat natuurvriendelijk isoleren het gehele jaar door mag, is in overtreding. Ook als particulier kunt u een boete ontvangen.

Woningen met vleermuizen isoleren, of met andere dieren erin, is verboden. Er moet op een gedegen manier te werk worden gegaan, waardoor er zo goed mogelijk uitgesloten kan worden dat uw woning natuurvrij is.

Dit doen wij volgens de handreiking natuurvriendelijk isoleren. Dit is een groot en technisch document. Hieronder hebben wij ‘onze’ handreiking natuurvriendelijk isoleren toegevoegd, zodat u een beter beeld krijgt bij de werkzaamheden.

De  Omgevingswet (voorheen Wet natuurbescherming) schrijft voor dat Nederlandse natuurgebieden, plantsoorten en diersoorten beschermd moeten worden. Kwetsbare diersoorten mogen niet verdwijnen en het is verboden om de verblijfplaats van deze dieren te vernielen. De Wet natuurbescherming was gebaseerd op het Europese Natuurbeleid. In deze wet is ook de bescherming van de diverse bedreigde vleermuissoorten opgenomen.

Elke burger – of we het nu leuk vinden of niet – zal zich hieraan moeten houden. Dit heeft gevolgen voor de manier van isoleren. Overtreding van de Omgevingswet – door een huis niet natuurvriendelijk te isoleren – wordt afgestraft met hoge boetes (geen ‘tientjeswerk’!) voor zowel de woningeigenaar als het isolatiebedrijf.

Natuurvriendelijk isoleren en een Soortenmanagementplan gaan hand in hand. Een Soortenmanagementplan (SMP) beschrijft het leefgebied en de populatie van beschermde diersoorten. Hierdoor kunnen de beschermde dier- en plantsoorten in stand gehouden worden of zelfs verbeterd worden.

Een ecoloog stelt een Soortenmanagementplan op voor een bepaald gebied, dit gaat vaak in overleg met de Provincie of met de Gemeente. Het opstellen van een Soortenmanagementplan kan wel 2 jaar duren. Gelukkig is er een oplossing; het Pre-SMP. Wanneer het Soortenmanagementplan wordt aangevraagd, start meteen de Pre-SMP fase. Hierdoor kunnen klimaatdoelen alsnog behaald worden.

Het natuurvrij maken van de woning wordt minimaal 5 dagen voor het isoleren (in de juiste periode volgens de natuurkalender) gedaan. Dit houdt in:

1. De openingen in de muur (bijv. bij dakranden en in voegen) worden dichtgemaakt.
2. Enkele openingen worden bewust open gelaten en afgedekt met een ‘exclusion flap’ (vleermuisglijbaan). De bedoeling hiervan: de vleermuis kan de spouwmuur uit, maar niet meer terug naar binnen.
3. De vleermuis krijgt vervangende woonruimte d.m.v. een intern spouwverblijf in de muur of een vleermuiskast die aan de gevel wordt gemonteerd.
   
4. Op een later moment – wederom volgens de natuurkalender – wordt de woning voorzien van spouwmuurisolatie.

Het natuurvrij maken van uw woning zal moeten gebeuren onder certificatie. Het zelf natuurvrij maken van de spouwmuren raden wij sterk af. Door deze werkzaamheden uit handen te geven aan een opgeleid en gecertificeerd bedrijf voorkomt u – tijdens controle – vervelende discussies als: Is het natuurvrij maken wel (juist) gedaan? Is het verricht op het juiste moment volgens de natuurkalender? Wat betreft dit laatste leest u hieronder meer.

De natuurkalender is een kalender die laat o.a. laat zien welke terugkerende verschijnselen zich voordoen in de natuur. Voor het natuurvriendelijk isoleren van uw huis is bijv. de natuurkalender voor de vleermuis erg belangrijk. Hieruit kun je afleiden welke werkzaamheden die in een bepaalde periode wel of niet kunt doen. Dit klinkt wellicht wat ingewikkeld. Wij zullen u daarom hierover meer vertellen.

Op de natuurkalender van de vleermuis zijn er 2 belangrijke perioden: De winterrust (een soort winterslaap) en de kraamperiode. Met deze perioden moet rekening gehouden worden als u bijv. uw spouwmuren of dak wilt laten isoleren.

De kraamperiode van de vleermuis is ongeveer van 1 april t/m 1 augustus. Ook in deze periode kun je niet zomaar isoleren. Isoleren is alleen mogelijk als de spouwmuur vóór de kraamtijd natuurvrij gemaakt is, zodat er geen vleermuizen aan het kramen zijn.

Het natuurvrij maken van de spouwmuren ín de kraamtijd is niet toegestaan. Eigenlijk ook wel logisch: de moedermuis – die de spouwmuur regelmatig verlaat om eten te zoeken voor haar kind – kan door de natuurvrij gemaakte maatregelen niet meer terug keren in de spouw, waardoor ze haar jong niet meer kan voeden en het sterft.

Het isoleren van de spouwmuren in de kraamtijd kan dus alleen als de muren voor 1 april natuurvrij gemaakt zijn. Wanneer dit niet het geval is, zal er gewacht moeten worden op 1 augustus.

De natuurkalender van de vleermuis is vanzelfsprekend afhankelijk van de weersomstandigheden. De natuurkalender is dus niet een schema dat wij altijd maar ‘zwart-wit’ kunnen toepassen. Zo kan bij een warm najaar de winterrust later intreden of zal de kraamperiode door een lange, koude winter vertraagd kunnen zijn.

Een nadeel van natuurvriendelijk isoleren is dat de isolatiewerkzaamheden goed gepland moeten worden. Nadenken over spouwmuurisolatie – wanneer de temperatuur buiten ineens in november gaat zakken – is te laat. Er zal gewacht moeten worden op het voorjaar, als het echte stookseizoen voorbij is.

Een spontane isolatieactie – die wij voorheen onder consumenten veel tegenkwamen in de winter – is dus verleden tijd. Dus: in de winter profijt, begin op tijd!

Wij merken dat het verschil tussen natuurvriendelijk isoleren en biobased isoleren niet helemaal duidelijk is. Biobased isolatie gaat over het gekozen isolatiemateriaal, wat natuurlijk en hernieuwbaar is. Natuurvriendelijk isoleren is een bepaalde methodiek van isoleren. Hierbij wordt er eerst voor gezorgd dat uw woning natuurvrij is, waarna we natuurvriendelijk isoleren.

Dit zijn vaak vleermuiskasten en onderscheiden zich duidelijk van vogelhuizen. Een vleermuiskast heeft – doelbewust – een smalle ingang: het zorgt ervoor dat de vleermuizen niet bedreigd worden door natuurlijke vijanden: uilen, andere grote vogels en soms zelf jonge katten.

In de kast zijn richeltjes aangebracht: dat is nodig omdat de vleermuis ondersteboven én hangend slaapt. Deze vleermuiskasten mogen wij alleen gebruiken als een intern spouwverblijf bouwkundig niet mogelijk is.

Een interne vleermuisverblijfplaats is een gereserveerde verblijfplaats in de spouwmuur. Door middel van spouwborstels houden we een gedeelte van de spouwmuur vrij voor de dieren. Door het creëren van een spouwverblijf wordt de voortplantingsplaats of rustplaats van het beschermde dier niet vernield. Het vrijhouden van een intern verblijf wordt van overheidswege voorgeschreven.

Heeft natuurvriendelijk isoleren nog effect op het isolatiemateriaal dat wordt aangebracht? Het antwoord op deze vraag is nee. Het aanbrengen van isolatiemateriaal gaat precies zoals wij dat altijd zouden doen en ons isolatieadvies blijft afhankelijk van uw spouwmuur. Dit heeft niets te maken met bijvoorbeeld het natuurvrij maken van uw spouw.

Wij hebben verschillende materialen – zoals Knauf Supafil, Isolatieparels en Aminotherm – en kunnen daardoor altijd het beste isolatiemateriaal kiezen voor uw woning. Wilt u meer weten over spouwmuurisolatie en de producten die wij aanbieden? Neem dan eens een kijkje op onze spouwmuurisolatie pagina.

Niet elk isolatie bedrijf werkt met deze manier van milieuvriendelijk isoleren. Hiervoor moet eerst een training ‘natuurvriendelijk isoleren’ gevolgd en afgerond worden. Deze training bestaat uit een theorie en een praktijk gedeelte. Het belang van natuurvriendelijk isoleren wordt benadrukt in het theoretische gedeelte door bijvoorbeeld het belang van de zeldzame vogels uit te leggen aan de deelnemers. Ook komen uiteraard de eisen van natuurvriendelijk isoleren aan bod. Tijdens het praktijk examen moeten de isolatiebedrijven laten zien dat zij op een correcte wijze een woning natuurvrij kunnen maken. Isolatiespecialist.nl heeft met haar medewerkers een training gevolgd en afgerond bij o.m. de Provincie Utrecht. Hierdoor kunt u uw eigen woning door ons erkend op een natuurvriendelijke manier isoleren.

Natuurvriendelijk isoleren: meer informatie?

Wilt u meer informatie over natuurvriendelijk isoleren? Neem dan eens een kijkje op www.natuurvriendelijkisoleren.nl. Deze website is gemaakt door de overheid en door de beleidsmakers van de methodiek. Heeft u vragen over Natuurvriendelijk isoleren of wilt u een offerte aanvragen? Neem gerust eens contact met ons op.